Stromen
auteur: Aya Kōda
vertaler: Jacques Westerhoven
(non)-fictie
uitgeverij Atlas Contact 2025
ISBN 978 90 254 7749 3
beoordeeld door Gerda Sterk
XXXX
Deze Japanse klassieker uit 1957 is voor het eerst in het Nederlands vertaald. Wij
weten allemaal min of meer wat een geisha is (een gezelschapsdame, geen
prostituee), maar na het lezen van deze roman is het mij duidelijk dat het verre van
een glamoureus beroep is.
Rika wordt aangeworven als een bediende in het vervallen geishahuis in Tokio in de
jaren vijftig. Ze is de laagste in rang en wordt door de verschillende bewoonsters als
een voetveeg gebruikt. Na een proefperiode wil ze toch blijven en niet alleen zorgen
voor het koken, wassen en poetsen, maar ook hond en kat aandacht geven en op een
primitieve manier een bad gereed maken voor de bazin. Op willekeurige momenten
wordt ze erop uitgestuurd om boodschappen te doen. Het huis is totaal wanordelijk,
met overal honden- en rattenpoep. Het verkeert bovendien in zware financiële
moeilijkheden. Het is een wonder dat Rika besluit te blijven. Ze is verstandig genoeg
om zich tot een onafhankelijke vrouw te ontwikkelen. Ze wordt de steun van het
huis.
Het boek wordt voorgesteld als een roman, maar het schetst eerder hoe een groep
vrouwen probeert te overleven in het Japan van rond 1950 met een hiërarchie en
omgangsvormen. De auteur geeft gesprekken en reacties weer met vele filosofische
beschouwingen over het hoe en het waarom van de handelingen. De vrouwen
proberen namelijk hun waardigheid te bewaren en verschuilen zich achter
omgangsvormen en hun eigen interpretatie van de armoede waarin ze leven, maar
wij lezen de gedachten van Rika en die ziet gaandeweg door hun toneelspel.
Het is geen meeslepende lectuur, maar het boek geeft een zeer goede inkijk in het
leven van aan lager wal geraakte geisha's. Ik kan het aanbevelen aan wie
geïnteresseerd is in Japan en dat zijn er tegenwoordig nogal wat.
Achteraan in de Aantekeningen lezen we uitleg over een bepaald stukje tekst, dat
anders voor ons, Belgen, geen zin zou hebben. De vertaler heeft knap werk geleverd,
maar heeft in een alfabetische lijst woorden opgenomen die hij onvertaald liet in de
tekst. Zo leren we bv. de grootte en de samenstelling van een tatami, maar ook wat
een shinpa is. Omdat Aya Kōda een bekende figuur is in Japan, geeft Westerhoven
ook een biografische schets. Ook zijn opmerkingen vooraf zijn belangrijk voor de
goede verstaanbaarheid van de tekst.
Er zijn geen hoofdstukken, het is één doorlopende tekst en daaraan interpreteert het
boek misschien zijn titel.
